Na regionalnym rynku ksi?garskim ukaza?a si? nowa pozycja "Kol?dy regionu kro?nie?skiego" Bartosza Ga??zki. Antologia zawiera teksty i melodie pie?ni zwi?zanych z okresem Bo?ego Narodzenia i Nowego Roku ?piewanych w okolicach Krosna.
Okre?lenie region kro?nie?ski jest w publikacji u?yte umownie na okre?lenie terenów w promieniu oko?o 40 kilometrów wokó? Krosna. Autor, absolwent filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiello?skim, pracuj?cy jako nauczyciel w Kro?nie, obecnie doktorant Wydzia?u Historycznego UJ, materia?y przedstawione w ksi??ce zgromadzi? podczas bada? terenowych prowadzonych w miejscowo?ciach powiatów: kro?nie?skiego, jasielskiego, brzozowskiego, sanockiego i strzy?owskiego. W antologii umieszczone zosta?y g?ównie melodie i teksty niepublikowane we wspó?cze?nie wydawanych ?piewnikach i zbiorach kol?d. Zarówno te, które s? pami?tane wy??cznie przez najstarszych mieszka?ców regionu, jak i te, które s? wci?? jeszcze ?piewane, ale maj? lokalny zasi?g. Wszystkie mog? w krótkim czasie ulec ca?kowitemu zapomnieniu, dlatego g?ównym celem, jaki przy?wieca? autorowi oraz wydawcy, by?a w?a?nie próba ocalenia ich przed zagini?ciem.
Autor antologii prowadzi badania nad folklorem religijnym Podkarpacia. Obejmuj? one rejestracj? oraz katalogowanie tekstów i melodii pie?ni zarówno dawnych, znanych ju? nielicznym mieszka?com regionu, jak i utworów wci?? ?yj?cych w lokalnej tradycji. Bartosz Ga??zka przez siedem lat w?drowa? po miejscowo?ciach regionu, gdzie spotyka? ludzi, którzy pami?tali wiele dawnych pie?ni, tak?e takich, których na pró?no szuka? by w ?piewnikach (nawet w starych kantyczkach). Niegdy? pie?ni te przekazywane by?y ustnie "z pokolenia na pokolenie", a dzi? by?yby skazane na zapomnienie. W regionie kro?nie?skim wyra?nie przejawi?o si? bogactwo melodyczne kol?d i pastora?ek. W antologii umieszczono niemal osiemset melodii kol?dowych. Nawet popularne pie?ni (takie jak np. Nowy rok bie?y) maj? w regionie cenne, nierzadko niezwykle pi?kne melodie o zasi?gu lokalnym, czasem ograniczonym do kilku (cz?sto nawet do jednej tylko) miejscowo?ci. Do niektórych tekstów (tak?e tych znanych) istnieje w regionie kilka (niekiedy kilkana?cie!) wersji melodycznych.
Nie tylko bowiem kol?dy w potocznym wspó?czesnym rozumieniu tego s?owa znalaz?y si? w tym tomie, ale tak?e pie?ni zwi?zane z obchodzeniem domów w okresie ?wi?teczno-noworocznym: kol?dy ?ycz?ce, kierowane do gospodarza, niekiedy do panny "na wydaniu" (w regionie kro?nie?skim te ostatnie nale?? do rzadko?ci). W zbiorze znalaz?y si? tak?e zachowane w tradycji regionu kol?dy ?piewane przez ludno?? rusk? (g?ównie ?emkowskie), z melodiami, w uproszczonym (autor ma nadziej?, ?e czytelnym dla ogó?u odbiorców) zapisie tekstowym. Oprócz kol?d ?piewanych znalaz?o si? tu równie? przesz?o 50 tekstów powinszowa? i oracji ?wi?tecznych oraz noworocznych wyg?aszanych przez kol?dników (tzw. szczodraków i po?a?ników) odwiedzaj?cych w tym czasie domy. Antologia zawiera równie? przejrzysty zapis nutowy.
Bartosz Ga??zka, Kol?dy regionu kro?nie?skiego, Wydawnictwo Roksana, Krosno 2004 (497 stron, 310 pie?ni w niemal 800 wariantach + ponad 50 powinszowa? i oracji ?wi?tecznych i noworocznych).
(BH)
Z recenzji dr hab. Teresy Smoli?skiej z Uniwersytetu Opolskiego:
Bogaty repertuar kol?d i zró?nicowane formy kol?dowania w Polsce, tak charakterystyczne dla dawnej zwyczajowo?ci, rejestrowane powszechnie w XIX wieku, na pocz?tku naszego stulecia, a nawet jeszcze po drugiej wojnie ?wiatowej - wspó?cze?nie coraz bardziej zanikaj?. Mo?na ocenia?, ?e jedynie w Polsce po?udniowej, wschodniej i pó?nocno-wschodniej tradycyjne kol?dy i niektóre rodzaje tradycyjnego chodzenia po kol?dzie s? jeszcze piel?gnowane. [...] Jak przyznaje Bartosz Ga??zka, [...] równie? jemu uda?o si? wiele pie?ni zarejestrowa? "w ostatniej chwili", bowiem na badanym przez niego obszarze (niemal 180 miejscowo?ci) systematycznie zanika zwyczaj ?wi?tecznego ?piewania w rodzinie i gronie s?siadów. Ponadto, jak badacz ten podkre?la, "wiele utworów ?yje jednak wy??cznie w pami?ci przedstawicieli najstarszego pokolenia, a publikacja wydaje si? stanowi? jedyn? szans? na uchronienie ich przed ca?kowitym zapomnieniem". Dlatego te? dla badaczy poszukuj?cych ?ladów dawnych zachowa? cz?owieka, penetruj?cych zapiski kronikarzy, wyniki wcze?niejszych prac, tak istotne s? ich w?asne materia?y i obserwacje terenowe, poczynione w ostatnich latach. Takim warto?ciowym przyk?adem jest z pewno?ci? antologia kol?d z regionu kro?nie?skiego, opracowana przez Bartosza Ga??zk?. [...] Otrzymujemy bowiem po raz pierwszy tak rozleg?e materia?y ?ród?owe: teksty kol?d i zró?nicowanych form tradycyjnego kol?dowania w regionie kro?nie?skim. Warto?ci tego zbioru nale?y wi?c upatrywa? nie tylko w ilo?ci pozyskanych tekstów (310 tekstów udokumentowanych w niemal 800 wariantach) na badanym obszarze, ich gatunkowym zró?nicowaniu, ale równie? w tym, ?e teksty te zosta?y zarejestrowane wspó?cze?nie - w latach 1997-2003. Posiadaj? wi?c dodatkowe walory dokumentacyjne, informacyjne i poznawcze, umo?liwiaj? bowiem prowadzenie systematycznych prac komparatystycznych. Upatruj? tu wdzi?cznego obszaru bada? nie tylko dla folklorystów, ale i j?zykoznawców, etnolingwistów, literaturoznawców, etnomuzykologów, antropologów, otrzymali bowiem obszerny i rzetelnie przygotowany materia?.
Wydrukuj tekst
