Na regionalnym rynku księgarskim ukazała się nowa pozycja "Kolędy regionu krośnieńskiego" Bartosza Gałązki. Antologia zawiera teksty i melodie pieśni związanych z okresem Bożego Narodzenia i Nowego Roku śpiewanych w okolicach Krosna.
Określenie region krośnieński jest w publikacji użyte umownie na określenie terenów w promieniu około 40 kilometrów wokół Krosna. Autor, absolwent filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, pracujący jako nauczyciel w Krośnie, obecnie doktorant Wydziału Historycznego UJ, materiały przedstawione w książce zgromadził podczas badań terenowych prowadzonych w miejscowościach powiatów: krośnieńskiego, jasielskiego, brzozowskiego, sanockiego i strzyżowskiego. W antologii umieszczone zostały głównie melodie i teksty niepublikowane we współcześnie wydawanych śpiewnikach i zbiorach kolęd. Zarówno te, które są pamiętane wyłącznie przez najstarszych mieszkańców regionu, jak i te, które są wciąż jeszcze śpiewane, ale mają lokalny zasięg. Wszystkie mogą w krótkim czasie ulec całkowitemu zapomnieniu, dlatego głównym celem, jaki przyświecał autorowi oraz wydawcy, była właśnie próba ocalenia ich przed zaginięciem.
Autor antologii prowadzi badania nad folklorem religijnym Podkarpacia. Obejmują one rejestrację oraz katalogowanie tekstów i melodii pieśni zarówno dawnych, znanych już nielicznym mieszkańcom regionu, jak i utworów wciąż żyjących w lokalnej tradycji. Bartosz Gałązka przez siedem lat wędrował po miejscowościach regionu, gdzie spotykał ludzi, którzy pamiętali wiele dawnych pieśni, także takich, których na próżno szukać by w śpiewnikach (nawet w starych kantyczkach). Niegdyś pieśni te przekazywane były ustnie "z pokolenia na pokolenie", a dziś byłyby skazane na zapomnienie. W regionie krośnieńskim wyraźnie przejawiło się bogactwo melodyczne kolęd i pastorałek. W antologii umieszczono niemal osiemset melodii kolędowych. Nawet popularne pieśni (takie jak np. Nowy rok bieży) mają w regionie cenne, nierzadko niezwykle piękne melodie o zasięgu lokalnym, czasem ograniczonym do kilku (często nawet do jednej tylko) miejscowości. Do niektórych tekstów (także tych znanych) istnieje w regionie kilka (niekiedy kilkanaście!) wersji melodycznych.
Nie tylko bowiem kolędy w potocznym współczesnym rozumieniu tego słowa znalazły się w tym tomie, ale także pieśni związane z obchodzeniem domów w okresie świąteczno-noworocznym: kolędy życzące, kierowane do gospodarza, niekiedy do panny "na wydaniu" (w regionie krośnieńskim te ostatnie należą do rzadkości). W zbiorze znalazły się także zachowane w tradycji regionu kolędy śpiewane przez ludność ruską (głównie łemkowskie), z melodiami, w uproszczonym (autor ma nadzieję, że czytelnym dla ogółu odbiorców) zapisie tekstowym. Oprócz kolęd śpiewanych znalazło się tu również przeszło 50 tekstów powinszowań i oracji świątecznych oraz noworocznych wygłaszanych przez kolędników (tzw. szczodraków i połaźników) odwiedzających w tym czasie domy. Antologia zawiera również przejrzysty zapis nutowy.
Bartosz Gałązka, Kolędy regionu krośnieńskiego, Wydawnictwo Roksana, Krosno 2004 (497 stron, 310 pieśni w niemal 800 wariantach + ponad 50 powinszowań i oracji świątecznych i noworocznych).
(BH)
Z recenzji dr hab. Teresy Smolińskiej z Uniwersytetu Opolskiego:
Bogaty repertuar kolęd i zróżnicowane formy kolędowania w Polsce, tak charakterystyczne dla dawnej zwyczajowości, rejestrowane powszechnie w XIX wieku, na początku naszego stulecia, a nawet jeszcze po drugiej wojnie światowej - współcześnie coraz bardziej zanikają. Można oceniać, że jedynie w Polsce południowej, wschodniej i północno-wschodniej tradycyjne kolędy i niektóre rodzaje tradycyjnego chodzenia po kolędzie są jeszcze pielęgnowane. [...] Jak przyznaje Bartosz Gałązka, [...] również jemu udało się wiele pieśni zarejestrować "w ostatniej chwili", bowiem na badanym przez niego obszarze (niemal 180 miejscowości) systematycznie zanika zwyczaj świątecznego śpiewania w rodzinie i gronie sąsiadów. Ponadto, jak badacz ten podkreśla, "wiele utworów żyje jednak wyłącznie w pamięci przedstawicieli najstarszego pokolenia, a publikacja wydaje się stanowić jedyną szansę na uchronienie ich przed całkowitym zapomnieniem". Dlatego też dla badaczy poszukujących śladów dawnych zachowań człowieka, penetrujących zapiski kronikarzy, wyniki wcześniejszych prac, tak istotne są ich własne materiały i obserwacje terenowe, poczynione w ostatnich latach. Takim wartościowym przykładem jest z pewnością antologia kolęd z regionu krośnieńskiego, opracowana przez Bartosza Gałązkę. [...] Otrzymujemy bowiem po raz pierwszy tak rozległe materiały źródłowe: teksty kolęd i zróżnicowanych form tradycyjnego kolędowania w regionie krośnieńskim. Wartości tego zbioru należy więc upatrywać nie tylko w ilości pozyskanych tekstów (310 tekstów udokumentowanych w niemal 800 wariantach) na badanym obszarze, ich gatunkowym zróżnicowaniu, ale również w tym, że teksty te zostały zarejestrowane współcześnie - w latach 1997-2003. Posiadają więc dodatkowe walory dokumentacyjne, informacyjne i poznawcze, umożliwiają bowiem prowadzenie systematycznych prac komparatystycznych. Upatruję tu wdzięcznego obszaru badań nie tylko dla folklorystów, ale i językoznawców, etnolingwistów, literaturoznawców, etnomuzykologów, antropologów, otrzymali bowiem obszerny i rzetelnie przygotowany materiał.
Wiadomość została nadesłana przez: Damian, dapa0@op.pl
Wydrukuj tekst
