Unikalna w polskiej literaturze książka o cadykach ukazała się właśnie na Podkarpaciu. Nic dziwnego: to u nas mieszkało i nauczało kilkudziesięciu przywódców religijnych chasydyzmu – prądu religijnego, który zreformował judaizm. Ohele – kaplice nagrobne cadyków zachowały się w 37 miejscowościach naszego regionu.
Najważniejsze z nich to ohel cadyka Elimelecha w Leżajsku, Menachema Mendla i Cwi Hirsza w Rymanowie, Naftalego Horowica w Łańcucie, Cwi Elimelecha w Dynowie i Naftalego w Ropczycach. Nie jest to pełna lista. W rocznice ich śmierci ich groby odwiedzają dziesiątki tysięcy wiernych oraz tysiące turystów, prosząc o pomoc w życiu doczesnym. Chasydzi wierzą, że kto raz w życiu odwiedzi grób Elimelecha w Leżajsku na pewno nie umrze bez skruchy za grzechy. Do cadyków zwracali się nie tylko ich wyznawcy, lecz także ludzie innych wyznań: szlachta i okoliczni chłopi. Mówi się, że również dzisiaj Elimelech czyni cuda ludziom innych wyznań.
Chasydzi wnieśli do judaizmu radość z jaką oddawali cześć Jahwe. Czcili go przez taniec i pieśni, które towarzyszyły im nawet w drodze do komór gazowych w hitlerowskich obozach zagłady. Cadyk był pośrednikiem między miejscową wspólnotą religijną a Bogiem, z którym miał bezpośredni kontakt. Nic dziwnego, że życie takich społeczności pełne było cudownych wydarzeń. Na przykład oczekiwany przez tysiące lat Mesjasz zjawił się w Dynowie pod postacią obdartego żebraka, którego nikt nie chciał przyjąć w swoim domu i z którego naigrywali się miejscowi chłopcy. Wypędził go nawet rabin ze Strzyżowa, lecz przyjął dynowski cadyk aby dyskutować z przybyłym o tajemnicach Tory.
„Śladami chasydów” to piąta publikacja znanego regionalisty Andrzeja Potockiego o tematyce żydowskiej. We wprowadzeniu autor kreśli zarys historii chasydyzmu na naszym terenie. Druga część książki to opis historii społeczności żydowskich naszego regionu oraz ich przywódców, wzbogacony o niepublikowane dotąd zdjęcia miast i synagog. Bez tej książki historia Podkarpacia byłaby kaleka i niepełna.
Antoni Adamski, Nowiny
Andrzej Potocki, Śladami chasydzkich cadyków w Podkarpackiem, Wydawnictwo „Carpathia”, Rzeszów 2008.