W niedzielę 15 sierpnia została uroczyście otwarta w Muzeum Podkarpackim w Krośnie wystawa „Wymarsz ku Wolności. Krośnieńscy legioniści w walce o Polskę”. Poprzez prezentację dzieł malarskich, portretów dowódców (Komendanta J. Piłsudskiego, Szefa K. Sosnkowskiego, Wł. Beliny-Prażmowskiego, E. Rydza-Śmigłego i in.) broni białej i palnej, mundurów, orderów i odznak, ołtarza polowego o. Kosmy Lenczowskiego oraz pocztówek przypomniano 90. lecie wymarszu I Kompanii Kadrowej 6 VIII 1914 r. i czyn Legionów Polskich. Udostępniono zwiedzającym cenne eksponaty z kilkunastu muzeów (m.in. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie i Muzeum Narodowego w Krakowie), Archiwum Prowincji Krakowskiej Ojców Kapucynów oraz wielu rodzin legionistów i prywatnych kolekcjonerów.
Przedstawiono, dzięki portretom i fotografiom, działalność niepodległościową na terenie powiatu krośnieńskiego od lat 80. XIX w.: działaczy tajnych organizacji młodzieżowych, gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Krośnie (wraz ze sztandarem z 1903 r.), organizatorów (w latach 1912-1914) i członków Związku Strzeleckiego przy rafinerii nafty w Krośnie (m.in. Władysław i Józef Wachalowie) oraz w Białobrzegach (późniejszy generał Józef Kwaciszewski), Głowience, Krościenku Niżnym, Potoku, Suchodole i Turaszówce. Zaprezentowano Powiatowy Komitet Narodowy w Krośnie, na czele z ks. Edwardem Janickim i dr. Janem Kantym Jugendfeinem, który od 27 VIII 1914 r. wspierał czyn zbrojny (czego symbolem jest na wystawie tarcza legionowa z 1915 r. autorstwa Piotra Kędzierskiego) oraz delegaturę wojskową NKN ze Stanisławem Iwańskim – organizatorem werbunku do Legionów w powiecie krośnieńskim. Pokazano także, poprzez fotografie, dokumenty i odznaczenia, niektórych spośród około 600. krośnieńskich ochotników, takich jak zupełnie zapomniany generał Stanisław Pelc, pułkownicy: Marian Ocetkiewicz (w oddziałach Piłsudskiego już od 4 VIII, zamordowany w Oświęcimiu), Jan Szczurek-Cergowski (później prezes WiN-u), Władysław Suryn (zamordowany w Charkowie), Gustaw Świderski (bohater spod Łowczówka), ksiądz kapelan Józef Panaś (zamordowany przez Sowietów), porucznik Stanisław Gorczyca (zmarły z ran odniesionych w Legionach), wachmistrz Kazimierz Nowakiewicz (z 1 pułku ułanów), Karolina Okólska (jedyna kobieta z Krośnieńskiego), Benedykt Klimek (skazany na karę śmierci za „WiN”) i Józef Krukierek (publicysta i wydawca).
Otwarciu wystawy towarzyszyły: referat dr hab. Janusza Ciska (b. dyrektora instytutu J. Piłsudskiego w Nowym Jorku) „Wymarsz Legionów” oraz promocja dziennika legionisty I Brygady Jana Kruka-Śmigli „Za wierną służbę Ojczyźnie” wydanego przez Wydawnictwo Ruthenus Rafała Barskiego, a zaprezentowanego przez autora opracowania – historyka Jerzego Kirszaka z Wrocławia. Jan Kruk-Śmigla pochodził spod Wieliczki, od VIII 1914 r. służył w oddziałach Piłsudskiego, a dzienniki obejmują dokonywane na bieżąco w okopach zapiski od VI 1915 do X 1917 i są niezwykle cennym źródłem historycznym.
Wystawa „Wymarsz ku Wolności” będzie czynna w Muzeum Podkarpackim do początków listopada tego roku, więc mieszkańcy Podkarpacia mogą zapoznać się z sylwetkami przodków, którzy „na stos rzucili swój życia los”, aby Polska była Wolna i Niepodległa.
Piotr Babinetz
